a ТАҚЫРЫБЫ: Сабақ : 9. 3С – Өсу және даму Ұрық пен эмбрионның

Ұрықжолдастың маңызы
Сабақтың мақсаты:
1.Ұрық пен эмбрионның дамуын салыстыру.
2. Ұрықтың дамуындағы

плацентаның
маңызын көрсету.

дамуындағы плацентаның маңызын түсін
3. Ұрық пен эмбрионның дамуын салыстыр
4. Ұрықтың

дамуын сипаттау

жасушасы сперматогенез, аналық жыныс жасушасы овогенез қосылуынан зигота түзіледі.

қамтамасыз ететін, бөлінудің ерекше түрі.
Мейоз екі бірінен соң өтетін

жасушалық бөлінуді құрады: мейоз І (бірінші бөліну) және мейозІІ (екінші бөліну).
Мейоз –бұл жыныс жасушаларының бөлінуі. Мейоз нәтижесінде, бір аналық біріншілік жыныс жасушаларынан (2n4c) диплойдты –хромосома жиынтығы екі есеге қысқарған (1n1c) төрт жас жасушалар түзіледі. Яғни, осы бөліну арқылы гаплоидты жыныс жасушалары: жұмыртқа жасушалары мен сперматозойдтар және өсімдік споралары түзіледі. Мейоздық бөлінудің алдында митоздық бөліну сиақты интерфазалық кезеңнен өтеді.

МЕЙОЗ

2n4c – Жасушаның генетикалық мінездемесі n – хромосома саны с–хроматид саны (мөлшері, көлемі)

ұрықтың жатыр кабырғасына жабысуы. Адамда имплантация эмбриондық дамудың 7-тәулігінен кейін

40 сағаттың ішінде, ал жануарларда түрлі мерзім ішінде жүреді. Мысалы, ұрық жатыр қабырғасына: биеде 14 аптада, сиырда — төртінші, қой мен ешкіде — үшінші, мегежінде - екінші аптада жабысады;

Сперматозойд пен жұмыртқа жасушасының қосылуын ұрықтану дейді.
3-5 мл шәуітте 300 млн-дай сперматозойдтары бөлінеді. Спермотозойдтың біреуі ғана жатыр түтігінде жұмыртқа жасушасымен қосылады, қалғандары жойылады. Сперматозойдпен қосылған жұмыртқа жасушасының сыртынан қабықша түзіледі. Ол қабықша жұмыртқа жасушаға басқа сперматозойдтардың енуінен қорғайды. Ұрықтанбай қалған жұмыртқа жасушалары мен сперматозойдтар жатыр түтігінде, жатырда лейкоциттердің әсерінен жойылады.
Сперматозойдтар 24-48 сағатқа дейін ұрықтандыра алады. Олар цитоплазмасында қоректік заттың қоры өте аз болғандықтан және дене температурасының әсеріне сезімталдығынан ұзақ сақталмайды.

Ұрықтанғаннан кейін 6-9 тәулікте (күнде) Имплантация жүреді.

түтігініде бөлшектене бастайды да, жатырға түсіп, оның қабырғасына бекиді. Соның

нәтижесінде ұрық түзіліпі, оның аналық жатырындағы тіршілігін қамтамассыз ететін қосымша құрам бөліктер дамиды. Жасушалардың хромосомаларында өзгерістер болады. Ұрықтанғаннан соң аталық және аналық жыныс жасушаларының хромосомалары жұптасып 46 –ға жетеді. Ұрықтың бөлшектенуі (Дробление), Ұрықтанғаннан кейін 4-5 күн бластоцит түзіледі. 100 жасушаға дейін.

Бұл сатыдан кейін адамның ұрығының дамуына ғылыми бақылау жүргізілмейді.

болуы мүмкін. Ұрықтың алғашқы омыртқалары қалыптасады. Жүйке түтігі дамиды: Алғашында

бас миы кейін арқа жүйкесі дамиды. (алғашқы мүшелері) Ұрықтың ұзындығы 2 мм болады.

қалыптасады. Кіндігі дамиды. Ұзындығы 5 мм шамасында болады.

қалыптасады, сонымен бірге аяқ және қол қалыптасады. Жүрек үлкен түтік

тәрізді болады және соға бастайды, қанды айдайды. Бұны ултрадыбыстық құрылғы арқылы бақылауға болады. Ұрықтың ұзындығы 8 мм

бояла бастайды. Ауызы және тілі айқындалады. Қолы мен аяғы дами

бастайды. Ұзындығы 17 мм барады.

және аяқ саусақтарының бөліктері Ұрық қозғала бастайды. Жүктіліктің соңына дейін

әр уақытта қозғалады, басты негізі көлемі өседі. Ұрық ұзындығы 56 мм. Жүктілік айқын көрінеді.

қосылады, саусақтарының бөліктері дамиды. Қолының және аяғының тырнақтары дамиды. Қолын

қатты қысып алады. Әдетте 16 шы және 20 шы аптада ұрық қимылдайды. Денесінің ұзындығы 160 мм.

кейін аборт жасатуға болмайды. Ұрық толық қалыптасқан кезі.
Жиырма алтыншы

апта- босанар алдындағы ең қолайлы кезең жүктілік үшін.
Жиырма сегізінші апта-бала белсенді қозғалады. Қатты дыбысты сезеді және бақылай алады. Амниотикалық сұйықтықты жұтады және зәр бөле бастайды.

Ұрықты ұзындығы 240 мм
Қырқыншы апта – Босануға дайындалады

ұрық түзіледі. Ұрықтан 3 түрлі ұрықтық жапырақша пайда болады.
Сыртқы

ұрықтық жапырақшадан: жабын эпителий ұлпа, жүйке жүйесі, сезім мүшелері дамиды;
Ортаңғы ұрықтық жапырақшадан: дәнекер ұлпасы, қаңқа (сүйектер), бұлшықеттер, қанайналым мүшелері, зәршығару және көбею мүшелері түзіледі;
Ішкі ұрықтық жапырақшадан: асқорыту мүшелері мен асқорыту бездері және тынысалу мүшелері пайда болады.
Ұрықтың алғашқы 4 айға дейінгі дамуы ұрықтық даму деп аталады. Ұрықтың 4 айдан кейінгі дамуын нәрестелік даму дейді.
 
Жатырда ұрықтың сырты қабықпен қапталады. Жүктіліктің үшінші айында анасы мен ұрықтың ұлпаларынан арнайы мүше – ұрықжолдас (плацента) түзіледі. Ұрықжолдасы арқылы ұрық тыныс алады, қоректенеді және қажетсіз қалдықтар бөлінеді. Ана мен ұрық арасындағы өзара байланыс ұрықжолдас арқылы жүзеге асады. Ұрықжолдасынан ұрыққа артерия қаны ағатын бірқантамырды –кіндік вена тамыры дейді. Вена қаны ұрық жолдасқа 2 кіндік артерия қантамырлары арқылы келеді. Ұрықты ұрық жолдаспен байланыстырып тұрған үш қантамыр бірігіунен кіндікбау түзіледі. Нәрестенің туғанда кіндікбауы кесіледі, кіндігі өмірбойы сақталады. Ұрықжолдасыһтың сыртқы жағында өте көп бүрлер болады. Бүрлердің қабырғалары арқылы ана қанынан ұрық қанына қоректік заттар мен оттегі өтеді. Қажетсіз өнімдер көмірқышқыл газ да осы бүрлер арқылы шығарылады.

6 аптадан кейіңгі кезең адамның қаңқасының қалыптасуы ол ұрықтық кезең

болып табылады. Гинеколог врачтар мен акушерлер менструациялықтың соңғы кезеңі ол жүктілік деп атады. Ал екі апта қосқан кезін жүктіліктің ерте кезі деп атады. Ұрықтың қалыпты толықтай дамуы ол 38 апта. Негізгі мүшелердің басым бөлігінің қалыптасуы жүктіліктің 12 аптасында болады. Қалған уақыт ұрықтың даму кезеңі болады.
 

басталуы-ұрықтану.
Эмбриогенез-ұрықтың дамуы
Постэмбриогенез-туу соңынан даму,яғни дернәсілдік немесе ұрықтық сатылардан соң

даму.

қалған уақытта оны нәресте деп атайды.Эмбрион ұрықтанған аналық жасушаның бірнеше

рет қайта бөлінуінің нәтижесінде пайда болған жасушалардың жиынтығынан түзіледі.Бұл жасушалардың кейбіреуінен қорғаныстық қабықтар мен плацента түзіледі.Ол арқылы нәрестеге қоректік заттар жеткізіліп,оның организмінен қалдық заттар шығарылады.

жасушаға еніп,олардың құрамында 23 хромосомасы бар ядролары қосылып,құрамында 46 хромосома

болатын зигота деп аталатын бастапқы ұрықтық жасуша түзіледі.Зигота түтіктің бойымен жатырға жүру жолында бөліне бастайды.

болуы.
2.Миллиондаған
спермийдің біруі
ғана жұмыртқа
клеткасынның
қабығынан өтіп
байланысқа
түседі
3.Ұрықтанғаннан
кейін

36 сағаттан
соң жұмыртқа
клеткасы
2 клеткаға
бөлінеді

4.Бірнеше күннен
соң жұмыртқа
жатырға бекініп,
дами бастайды

бастайды
5 аптада ұрықтың
көлемі алманың
тұқымындай болады
және оның

құйрығы
жоғала бастайды

8 аптада ұрық 3 см
өседі.Сонымен бірге
оның аяқ – қолдарын-
дағы саусақтары да
біліне бастайды

28 аптада бала
толығымен дамып
болады,бірақ дүниеге
келгенше де дами береді.

38 аптада
баланың
басы төмен
қарап орналасады
да,жатырдың
мойны арқылы
дүниеге келеді

қалыңдығы 2,5 см болады.
Плацента нәресте ішінің ортасына кіндік бау арқылы

бекиді.

қауіпсіз әрі өте нәтижелі.Оны әдетте 16-шы аптада жүргізіледі.Жүрек,өкпе сияқты негізгі

бөліктердің дамуын бақылау үшін жүргізіледі.

хромосомалар анық көрінетін кезінде тоқтатады.Жасушалар мен хромосомалардың 23 жұбын тексереді.

беретін өзгерістер жүреді.Нәрестенің басы кіші
жамбастық астауға кіріп,болашақ ана салмақ

жоғалтады.
Босану басталумен жатырдан қанды бөлінді түрінде тығын
шығады.Жатырдың жиырылулары күшті әрі ретті болады.
Амниондық қап жарылып,сұйықтық бөлінеді.