Температураны өлшеу және реттеу

а ( латынша tempetura-қалыпты жағдай) технологиялық процестердің көпшілігінде желі болатын

негізгі параметр және тең жүйелі термодинамикалық жағдайды сипаттайтын физикалық шама.
Температура жылу жағдайын анықтайтын параметр. Бұл параметрдің белгісі дененің молекулалық қозғалысқа түсетін энергиясымен анықталады. Дененің жоғарғы температурасы орташа кинетикалық энергияның жоғарғысын иеленеді.

градустағы ең көп таралу температурасының Цельсий шкаласын алады. Қалыпты атмосфералық

қысымда судың қайнау нүктесі (1000С) мен мұздың балқу нүктесінде (00С) температурасының негізгі шекті интервалы, осы шкаланың негізгі нүктесі болып қабылданған. Температураның негізгі интревалында бірлік температураның жиілуі жүзге теңдігі градус деп алынған ( латын тілінен gradus-адым, баспалдақ).

қтарындағы шартты температурасында пайдаланады. Бірдей саналып көрсетілген температураның шкалары ара

қатынасы бойыеша былайша орындалады: 10С=1.8 оҒ=0.8 оR.

нүктесіндегі қызметі, ал «үшайыр нүктедегі сулар» жоғарғы шекаралық сапасында термодинамикалық

шкалада Кельвин температурасына мұздың еруінің жоғарғы нүктесі 0.10С жатады. Бұл нүкте сандық белгісімен 273.16К тең болады. Судың үш фазасының арасындағы тепе-теңдік температуралары: қатты(мұз), сұйық және газ күйіндегі (су буы) судың үшайыр нүктесі деп аталады. Термодинамикалық температурада бірлік кельвинмен бірге (К) градус Кельвин (0К) атауы да болады.
Абсалюттік Кельвин шкаласында кез келген температура былай анықталуы мүмкін: T=273.16K+t (мұнда t 0С-дағы температура). Бірдей реперлік точкада базалық екі шкаланың бір градус Кельвинға (1К) бір градус Цельсий сәйкес келетіні белгіленеді.

бөлінеді:
1)Ұлғаю термометрі.
2) Термопар немесе термоэлектрлік термометр
3) Электрлік кедергі термометрі
Термометрдің негізгі

контаксыз әдісі пирометр деп аталады және жарықтық, радияциялық немесе түстілік деп бөлінеді.

температурасына байланысты. Мыстан және платинадан жасалған сым терморезисторлар кең таралған.

Қалыпты платиналық терморезисторларды диапазоны –260 тан +1100 С қа дейінгі температураларды өлшеуде қолданылады,ал мыстан жасалгандар 200 тан +200 С (ГОСТ 6651–78). Платинадан жасалган төменгі температурадағы терморезисторлар –261 до –183 С аралығында қолданылады.
Суретте платинадан жасалған терморезистордың құрылысы көрсетілген . керамикалық трубаның 2 каналдарында екі (не төрт) платинадан жасалған сымдардың спираль секциясы 3 белгілі бір ретпен орналасқан. Спиральдың соңына қарай түйінді 4 балқытып жапсырады,ол терморезисторды өлшеуіш тізбекке қосады. Керамикалық құбырдың түйіні мен герматизациясының бекітілуі кіреуке 1 арқылы жүзеге асады. Құбырлардың каналын спиральдағы изолятор жіне фиксатор рөлін орындайтын сусыз алюминий оксидының ұнтағымен толтырылады. Жоғарғы жылу өткізгіш жіне төменгі жылу сыйымдылық қасиеттері бар сусыз алюминий оксидының ұнтағы жақсы жылу өткізу мен терморезистордың серпінділігін қамтамассыз етеді. Терморезисторды сыртқы ортаның механикалық және химиялық әсерлерәнен қорғау үшін тот баспайтын болаттан жасалған арнаулы арматураға орналастырады.
 

 

көпірі болып табылатын өлшегіш тізбекке қосылған терморезистор түрінде болады. Терморезистор

көпірге екі сымды немесе үш сымды сұлба бойынша қосылуы мүмкін. Жалғағыш сымдардың кедергінсінің өзгеруінен ауытқуларды азайту үшін үш сымды сұлбаны қолданады.
 

 
 
Бұл сұлбада екі сым көпірдің көрші үстерінде қосылған, ал үшіншісі - қоректену диагоналында. Бұл тізбекте тепе-теңдік күйде және R1 = R3, а RЛ1= RЛ2 шартпен жұмыс кезінде сымның кедергісінің өзгеру ауытқуы болмайды. Ал теңсіздік тәртібінде жұмыс кезінде ауытқу екісымды сұлбамен салыстырғанда біршама аз болады.
Стандартты мыс және қалайы терморезистор көмегімен температураны өлшеу үшін өнеркәсіп 0,25; 0,5дәлдік класымен автоматты көпірлер шығарады.

1 және 2 нүктелерде температура әртүрлілігі кезінде терможұп тізбектерінде екі

әртүрлі сымдарды жалғауда термоЭКҚ туындайды.
1 сымды жалғау нүктесін теромжұп соңы деп, ал 2 және 2' нүктелерін бос соңдар деп атайды. Терможұп тізбегінде термоЭКҚ жұмыс соңының температурасымен анықталу үшін, терможұптың бос соңдарының температурасын бірдей және өзгертпей ұстау қажет.
 

 
 
Қазіргі таңдағы физикада термотоқ және термо ЭКҚ түзілуі әртүрлі мтеалдар электрон шығуының әртүрлі жұмысын иемденетіндігімен түсіндіріледі, сондықтан екі әртүрлі металдардың жанасуы кезінде потенциалдардың байланыстырғыш айырымы туындайды. Бұнымен қоса, сымдар соңының әртүрлі температурасында оларда соңдарда потенциалдар айырымының туындауына әкелетін электрондар диффузиясы туындайды. Осылайша, екі көрсетілген факторда – потенциалдардың байланыстырғыш айырымы және электрондар диффузиясы тізбектің келтірілетін нәтижелік термо ЭҚК болып табылады, оның шамасы термоэлектродтар табиғатына және ТЭП дәнекерлерінің температура айырымына байланысты болады.
Термоэлектрлік термометрді сәйкестендіруді көбінесе бос соңдардың температурасы 0°С болған кезде жүргізеді. Стандартты терможұптар үшін сәйкестендіру кестелері бос соңдардың температуралары 0°С тең болған шартпен құралады. Термоэлектрлік термометрлердің практикалық пайдалану кезінде терможұптың бос соңдарының температурасы көбінесе 0°С тең емес және сондықтан дұрыстау жүргізу қажет.
7.2 кестеде МЕСТ 6616–74 сәйкес терможұптың сипаттамалары келтірілген. Жоғары температураны өлшеу үшін ТПП, ТПР және ТВР типті терможұптар қолданады. Асыл металдардан терможұптарды (ТПП және ТПР) жоғарлатылған дәлдікпен өлшеу кезінде қолданады.

температураны өлшеуге арналған құралды айтады.
Температурасы абсолютті нөлден асатын барлық физикалық

денелер жылу сәулелерін шығарады. Жылу сәулеленуі ішкі энергия есебінен объектпен шығарылатын электромагнитті сәулелену түрінде болады.
Дене температурасы төмендеген сәтте дененің жылу шығару қарқындылығы жоғарлайды, сол себептен пирометрді 300-6000 С және одан жоғары температураны өлшеу үшін қолданылады. 3000 С және одан жоғары температураны, жоғары жылдамдықтағы сұйық және газ ағымдарын өлшеу үшін пирометрдің өлшеу әдісі практикада жалғыз болып саналады.
Сәулелену пирометрмен температураны өлшеудің теоретикалық жоғары шегі шексіз.