Фосфор ж?не оны? ма?ызды ?осылыстары

Ақшығанақ ауылы, Қ.Топаев орта мектебі.
9 сынып Шалдыбаева Шынар Кентайқызы

білімдерін жүйелендіру,

пәнге деген біртұтас көзқарас
қалыптастыру Фосфор элементін жан – жақты
зерттеу арқылы оның қосылыстары, қолданылуы,
маңызы жөнінде білімдерін кеңейту.
Дамытушылық: Оқушылардың ойлау, қорытындылау, жүйелеу
қабілеттерін дамыту.
Тәрбиелік: Оқушылардың шығармашылық мүмкіндігін дамыту,
қабілетін арттыру, қосымша материалдар арқылы
эстетикалық тәрбие беру.
Сабақтың түрі: жаңа сабақ
Сабақтың әдісі: түсіндіру, сұрақ-жауап, есептер шығару
Көрнекілік: Слайд , периодтық кесте, қосымша әдебиеттер, химия энциклопедиясы
Пән аралық байланыс: Биология, география

Ой толғаныс
Есептер сыры
Химиялық диктант
Тест жұмысы

Сабақты бекіту
Семантикалық карта

Қорытынды
Бағалау

2.Азот қышқылының физикалық қасиеттері

3.

Азот қышқылының формуласы

4.Азот қышқылының тұздары қалай аталады?
5.Ляпис дегеніміз не?

6.Нитраттардың қолданылуы
7. Азоттың биологиялық маңызы

8.Нитраттардың қолданылуы

9.Күміс нитраты қыздырғанда ыдырайды.....

10. Азоттың неше оксиді бар?

топтың негізгі топшасының элементі, реттік нөмірі 15, ядро заряды 15,

салыстырмалы атомдық массасы 31. Фосфор атомындағы электрондардың орналасуы: Р+15)2е)8е)5е
Электрлондық формуласы: 1s22s22p63s2 3p3

Фосфор қосылыстарында -3,+3,+5 тотығу дәрежесін көрсетеді.
Фосфорды 1669 жылы неміс алхимигі Х.Бранд ашқан.
Алынуы: Бос күйіндегі фосфорды алу үшін табиғи фосфатты электр пеште кремний оксиді мен көмірді қосып қыздырады. Реакция теңдеуі:
2Ca3(PO4)2+6SiO2+10C=P4+6CaSiO3+10CO
Физикалық қасиеттері: Ақ фосфор улы және тез тұтанғыш. Оның буымен демалуға болмайды. Ақ фосфор ауасыз кеңістікте қыздырғанда қызыл фосфорға, ал жоғары қысымда қара фосфорға айналады.Қара фосфор аз кездеседі.
Қолданылуы: Фосфор ауылшаруашылық зиянкестерімен күресу үшін қажет улы химикаттар алу үшін қолданылады.

Мағынаны ашу.

–600г
Жүйкеде-5г
Жануарларда
Сүт, ми
Өсімдіктерде
Дәнінде

Таралуы
Фосфатқа құм мен
кокс қосып қыздыру

Ca3(PO4)2+C+SiO2=
P4 +CaSiO3

+ CO2

Кендері
Жамбыл обл Қаратау
Ақтөбе обл Шиелісай
Зауыттары
Ақтөбе, Тараз, Шымкент

Қоры

т т а к е з д е с

у і

АПАТИТ

ұяшықтардан тұрады.














- Бір квантты ұяшықта спиндері әр түрлі екі электрон

бола алады.

1s2

1s2

2s2

2s2

2p6

2p6

3s2

3s2

3p3

3p3

3d0

- Қысқаша электрондық формула.

ρ=1,83г/см3
Қараңғыда жарқырайды
Кәдімгі жағдайда тотығады
От алғыш, су астында сақтайды
Суда ерімейді, CS2

ериді
Өте қауіпті, улы
t қай=280°С, tб=44°С

Аморфты зат ρ=2,20г/см3
Қараңғыда жарқырамайды
260°С-та тотығады

Отқа қауіпті емес, қыздырғанда от алады
Судада, CS2 де ерімейді
Улы емес
tб=400°С

Қара түсті, металдық жылтыры бар, кристалл зат
Сирек кездеседі

t

t

кемірушілермен күресуде Zn3P2
Шырпы (қызыл) өндірісінде
Пиротехникада
Фосфор қышқылын өндіуде
Дәрі-дәрмек өндірісінде
Тыңайтқыштар

алуда

құбыжық бақалар пайда болады
Фосфорлы некроз – жақ-сүйектерінің зақымдануы

суға 2,5 грамм калий нитраты 2,5 грамм калий гидрофосфаты 10

грамм калций ерітілді. Осы ерітіндідегі тұздардың массалық үлесін анықтаңдар.
2. Азот оксидіндегі азоттың массалық үлесі 46,66 пайыз болса, оның формуласы қандай?

дәрежесін көрсетеді.
Фосфордың сутекпен қосылысы _______________деп аталады.
Фосфор элементі жай зат ретінде

бірнеше аллотропия түзеді: ____________
және ____________.
4. _________________ суда еритін және ерімейтін болып бөлінеді.
5. Фосфор _________________ орналасқан .

в/ Сыртқы деңгейінің құрылысы әр түрлі
с/ Әр түрлі топшада орналасқан

д/ әр түрлі периодта орналасқан
2.Фосфордың ең жоғары тотығу дәрежесі
а/ металл фосфидтерінде
в/ метафосфор қышқылында
с/ортафосфоттарда
д/фосфинде
3. Фосфор..... әрекеттескенде тотықтырғыш болып табылады
а/ кальциймен
в/оттекпен
с/галогендермен
д/ калий хлоратымен
4. Ақ және қызыл фосфор бір- біріне ..... Ұқсас
а/ кристалл торының типіне байланысты
в/ химиялық белсенділігі бойынша
с/ құрамының сапасы бойынша
д/ физикалық қасиеті бойынша
5. Азотқа қарағанда ақ фосфор белсендірек себебі :
а/ фосфор атомының ядро заряды үлкен
в/ фосфор молекуласының массасы үлкен
с/ ақ фосфор молекуласына қарағанда азот молекуласында атомдар аз
д/ азот молекуласына қарағанда ақ фосфор молекуласында байланыс энергиясы аз